یکی از عوامل موفقیت در درمان‌های اندودنتیکس (ریشه درمانی) دانستن طول صحیح کانال ریشه است. برای دستیابی به این هدف باید نقاط ختم درمان به خوبی مشخص شود تا ضمن پاکسازی و شکل دادن سراسر طول کانال ریشه، به نسوج پری اپیکال (بافت‌هایی از دندان که با رادیوگرافی قابل رویت هستند) نیز آسیبی وارد نشود. برای این منظور دو روش اصلی وجود دارد؛ ۱- رادیوگرافی دندان ۲- روش الکترونیکی با دستگاه اپکس فایندر.
مکانیسم عملکرد دستگاه آپکس فایندر (Apex finder)
به گزارش موپنا، این دستگاه بر اساس امپدانس، گرادیان ولتاژ و فرکانس عمل می‌کند و بر همین اساس تقسیم بندی و نسل بندی شده است.
نسل اول: این دستگاه بر اساس اندازه گیری تغییر مقاومت الکتریکی داخل کانال عمل می‌کند. وقتی نوک فایل به بافت‌های زنده انتهای اپکس (انتهای ریشه دندان) می‌رسد جریان مستقیم حاصل از منبع ولتاژ افزایش یافته، مقاومت کاهش می‌یابد و دستگاه آلارم می‌دهد. این نسل دارای حساسیت و خطای زیادی نسبت به محیط رطوبت و خون داخل کانال است.
نسل دوم: به جای جریان مستقیم از جریان متناوب با فرکانس ۱۵۰ هرتز استفاده شده است. استفاده از جریان متناوب باعث افزایش ثبات جریان شده و کاهش قطبی شدن الکترود را در پی خواهد داشت، هرچند باعث ایجاد درد در بیماران می‌شود. در این نسل از یک فرکانس واحد برای اندازه گیری امپدانس کانال خشک استفاده می‌شود.
نسل سوم: در این نسل اپکس فایندرها از یک الکترود قطبی هم مرکز برای اندازه گیری شدت جریان در یک ناحیه محدود استفاده می‌شود.
حداکثر پتانسیل زمانی ثبت می‌شود که الکترود با تنگه اپیکالی (انتهای ریشه در دندان‌های تک ریشه و چند ریشه که در افراد مختلف متفاوت است) تماس پیدا کند.
نسل چهارم: برای حل مشکلات ناشی از رطوبت داخل کانال دندان، از امواج فرکانس بالای ۴۰۰ هرتز و تغییرات امپدانسی آن در نواحی پری اپیکال کانال استفاده می‌شود. پروب این دستگاه عایق دار بوده و نیازی به خشک کردن کانال نیست.
از آپکس فایندر برای اهداف زیر استفاده می‌شود:
۱-پرفوراسیون ریشه و کف اتاقک پالپ در حین درمان یا تهیه پست
۲- تحلیل داخلی یا خارجی توام با پرفوراسیون ریشه
۳- شکستگی عمودی ریشه
۴- درمان معلولان ذهنی یا خانم‌های باردار که رادیوگرافی برایشان خطر دارد.
نکات:
۱- پرفوراسیون (به معنی سوراخ شدگی) یک سوراخ در دیواره یک جسم است و روش‌های مختلفی مانند پین و سوزن و لیزر جهت پرفوراسیون وجود دارد.
۲- به حفره مرکزی در تاج دندان اتاقک پالپ می‌گویند.
مقایسه روش آپکس فایندر با روش رادیوگرافی دندان
محاسن اپکس فایندر نسبت به رادیوگرافی عبارتند از:
۱- عدم اکسپوز اشعه ایکس
۲- سادگی کاربرد
۳-زمان کمتر
۴-قیمت مناسب‌تر
اپکس فایندر محدودیت‌هایی نیز دارد از جمله:
۱- عدم کارکرد درست در دندان‌هایی با اپکس باز
۲- عدم کاربرد در ضایعات وسیع پری اپیکال
۳- وجود خطا در دقت دستگاه به دلیل وجود خون و چرک
۴- عدم تشخیص خمش ریشه (خمیدگی ریشه دندان)
۵- کاربرد مشکل در شرایط پرکردگی فلزی در تاج دندان
۶-تحریک الکتریکی در برخی بیماران
مهم‌ترین اشکالات و خرابی‌های دستگاه اپکس فایندر:
۱- خرابی باطری دستگاه
۲- قطعی پروب ها
۳- تمیز نبودن گیره نگه دارنده
نکته: در صورت ایراد در هر کدام از موارد بالا تعویض قطعه معیوب با سالم صورت می‌گیرد.
منابع:
– دکتر یاوری – تعمیر تجهیزات دندانپزشکی
– دکتر حمید فرزام جراح دندانپزشک – سایت دندانپزشکی
– دکتر کاووس قاجار متخصص درمان ریشه تهران – تست پالپ روشی برای بررسی زنده بودن دندان
– مهندس مجتبی مسگرپور-کتاب تکنولوژی تجهیزات دندانپزشکی
– مهندس صالح زمانی نژاد – تجهیزات پزشکی جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران
– مهندس فرزاد خوش لحن – آشنایی با ابزارهای دندانپزشکی
– مریم روشن ضمیر- آشنایی با ابزارهای دندانپزشکی- شرکت تمپا
– معصومه آیت اللهی- بخش سلامت تبیان
